VietGAP ra đời thế nào?

VietGAP là một quy trình kỹ thuật với tên gọi cũng như nội hàm là "Thực hành nông nghiệp tốt" của Việt Nam. VietGAP được Bộ NN-PTNT ban hành vào tháng 1/2008, đến nay cũng đã được 8 năm. Thực tế đã có quá nhiều ý kiến về tính khả thi của nó. Vì sao vậy?

Trồng rau VietGAP

Trước đòi hỏi của thực tiễn về an toàn thực phẩm trong bối cảnh hàng loạt vụ ngộ độc xảy ra, Bộ NN-PTNT thành lập một ban chỉ đạo và tổ soạn thảo soạn thảo quy trình thực hành này nhằm khuyến cáo cho nông dân áp dụng, mục tiêu là SX ra các sản phẩm nông sản đảm bảo ATVSTP.

Cũng xin nói lại rằng, VietGAP được ban hành không phải là từ sự hỗ trợ của Tổ chức JICA (Nhật Bản).

Do là một vấn đề cấp thiết và mới, tổ soạn thảo gồm nòng cốt là các cán bộ quản lý và công chức của Vụ KH-CN&MT (Bộ NN-PTNT), các cán bộ khoa học chuyên sâu của các viện nghiên cứu, các cục, vụ liên quan…

Khung sườn hình thành nên VietGAP là tài liệu tham khảo từ tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt (GAP) của các nước và khu vực như AseanGAP, EuroGAP, GlobalGAP, ThaiGAP… Vì vậy có người nói nó như "một miếng vá lại từ những mẩu nhỏ được tham chiếu".

Rối rắm, nặng nề

VietGAP với 65 tiêu chí kiểm soát và hệ thống sổ sách ghi chép nhật ký đồng ruộng, sử dụng vật tư khá rối rắm, phức tạp và cực khó cho cán bộ cơ sở triển khai áp dụng.

Ngay cả việc ghi nhớ những tiêu chí nào là quan trọng và bắt buộc, ghi chép vào các biểu mẫu cũng đã khó với cả những cán bộ có trình độ tham gia chỉ đạo thì với nông dân SX nhỏ lẻ sẽ càng phức tạp hơn.

Nông sản SX theo quy trình VietGAP vừa khó triển khai mà giá bán chỉ ngang với rau qủa thông thường

Là một quy trình kỹ thuật, nên khi áp dụng và tuân thủ đầy đủ các “công đoạn và tiêu chí” thì sản phẩm nông sản SX theo quy trình này sẽ được chứng nhận VietGAP, và dĩ nhiên nó bao gồm cả công đoạn sơ chế ban đầu.

Nếu tính diện tích SX rau cả nước với khoảng trên dưới 860.000ha thì diện tích rau được chứng nhận VietGAP chỉ có 2.000ha (dưới 0,5%), diện tích cây ăn quả như thanh long, xoài, vải, nhãn, cây công nghiệp như chè, cà phê, tiêu... được chứng nhận có tỷ lệ khá hơn (cây ăn quả gần 7.000ha, chè trên 4.000ha), lúa gần 1.500ha.

Song việc các loại cây này được chứng nhận phần lớn là trong phạm vi các dự án của NGO hoặc ODA hỗ trợ.

Cục Trồng trọt đã chỉ định các tổ chức chứng nhận theo cơ chế xã hội hóa (có 23 tổ chức được chỉ định đến năm 2015). Đây là một dịch vụ, vì vậy giá cả chứng nhận do các đơn vị được chỉ định chứng nhận này tính toán và ký hợp đồng với người SX (tổ hợp tác hoặc doanh nghiệp thuê đất).

Đến thời điểm này, giá chứng nhận đơn lẻ là rất cao và vượt khả năng chi trả của nông dân, thị trường thì nhộm nhoạm, thật giả lẫn lộn, ngay cả giấy chứng nhận cũng bị bán, niềm tin của người tiêu dùng với các sản phẩm chứng nhận VietGAP tụt xuống đáy, chính vậy mà giá cả của rau có chứng nhận VietGAP nhiều khi cũng chỉ ngang bằng với rau thông thường.

Do khó áp dụng, nhiều địa phương đưa ra các định hướng và hướng dẫn nông dân thực hiện một phần các tiêu chí của VietGAP và gọi là SX theo “hướng VietGAP” và cũng chả cần chứng nhận vì tốn tiền.