Nhiều diện tích lúa của người dân huyện Long Phú, Sóc Trăng bị ảnh hưởng do thiếu nước trong đợt hạn mặn vừa qua. Ảnh: C.L

Thay đổi tư duy phát triển

Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ TNMT Trần Hồng Hà thông tin: Những vấn đề hiện hữu theo kịch bản BĐKH đặt ra với Cà Mau nói riêng và khu vực ĐBSCL nói chung đang gặp phải là bờ biển bị xâm thực, mặn hóa ngày càng xâm nhập sâu... Bên cạnh đó, việc tăng cường các hoạt động khai thác tài nguyên nước trên thượng nguồn, nhất là hoạt động khai thác thủy điện trên dòng chính sông Mekong đã làm ảnh hưởng đến dòng chảy, làm chuyển nước sang lưu vực sông khác, làm trầm trọng thêm nguy cơ cạn kiệt nguồn nước.

“Trước tác động của hôm nay, ĐBSCL không còn là miền đất trù phú mang lại sinh kế lâu dài, thuận lợi cho người dân như bao đời. Vì vậy, chúng ta cần thay đổi tư duy phát triển, không thể dựa vào sự ưu đãi của thiên nhiên ban tặng mà cần dựa vào trí tuệ, tri thức và công nghệ để phát triển bền vững. Biến thách thức do BĐKH thành lợi thế để ĐBSCL phát triển lâu dài” – Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh.

Ngoài ra, tại hội nghị, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, cần có những kiến nghị cụ thể về các mô hình thích ứng hiệu quả và sinh kế bền vững, chống chịu với BĐKH; ĐBSCL phải thay đổi phương thức sản xuất, cần lựa chọn mô hình phát triển thay thế quy trình sản xuất cũ bằng mô hình sản xuất mới, đặc biệt là phát triển các mô hình kinh tế dựa trên nước mặn, nước lợ và nước ngọt…

Bình tĩnh, thích ứng với BĐKH

“Trước hết phải xem nước sông MeKong là tài sản chung của các quốc gia trong lưu vực; nước ngọt không còn là của “trời cho” và những tình huống cực đoan sẽ xảy ra nhiều hơn trong tương lai. Mô hình phát triển ở ĐBSCL, phải chuyển từ chiều rộng, vắt kiệt tài nguyên sang chiều sâu, hàm lượng khoa học công nghệ tăng trong giá trị sản phẩm; từ số lượng sang chất lượng. Bên cạnh đó, mô hình phải sát với điều kiện sinh thái của 3 tiểu vùng; tổ chức lại cuộc sống, sản xuất trong vùng ngập và mặn; bám trụ sống và sản xuất trong hoàn cảnh mới” – GS Nguyễn Ngọc Trân - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước nêu quan điểm

Ông Lê Văn Sử - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, đề xuất: Cần rà soát, điều chỉnh quy hoạch sản xuất phù hợp với điều kiện sản xuất từng vùng, tiểu vùng, có tính tới tác động của BĐKH. Từ đó quy hoạch lại hệ thống thủy lợi theo hệ sinh thái ngọt; quy hoạch xây dựng các hồ chứa nước ngọt tại chỗ, quy hoạch đưa nước ngọt sông Hậu về bán đảo Cà Mau và khai thác, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả nguồn nước ngầm; quy hoạch hệ thống đê sông, đê biển ngăn triều cường, nước biển dâng; nghiên cứu và phát triển thực hiện các giải pháp chống sụp, lún đất cho vùng ĐBSCL... để thích ứng với BĐKH.

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ nhấn mạnh: “Cập nhật kịch bản BĐKH là quan trọng, có thể cập nhật tới cấp huyện và tích hợp các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm. Đối với các giải pháp công trình thì có loại không thể không làm như cống kiểm soát mặn và trữ ngọt Cái Lớn - Cái Bé vì liên quan tới kiểm soát, bảo đảm trữ ngọt cho cả Cà Mau, Hậu Giang, Kiên Giang; thứ hai là công trình cần thiết phải làm, kể cả công trình nhỏ như đập mùa vụ ở Hậu Giang rất linh hoạt hiệu quả. Nhưng các giải pháp công trình này cũng phải nghiên cứu để hạn chế thấp nhất tới sinh thái và văn hóa của vùng”.

“Bên cạnh thách thức thì vẫn có cơ hội để phát triển. Do đó nhận thức của chúng ta phải bình tĩnh, không hoang mang; tự tin trong truyền thống thích ứng với tự nhiên của người dân, có sự quan tâm của cả nước và giúp đỡ của quốc tế. Nhưng tuyệt đối không chủ quan và tính tới cả tình huống xấu nhất. Các giải pháp phải đồng bộ, có sự vào cuộc hệ thống chính trị, phát huy vai trò của T.Ư, địa phương và cộng đồng dân cư” -  Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ chỉ đạo.