Ngành cà phê Việt Nam tăng trưởng đều và ở mức cao trong vòng 3 năm qua. Cà phê được xuất khẩu sang 70 quốc gia trên thế giới, trong đó 14 thị trường đứng đầu đã chiếm đến 80% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước.

Dù là một trong những nước dẫn đầu về xuất khẩu xuất cà phê, nhưng Việt Nam vẫn nhập khẩu số lượng nhỏ cà phê nhân, cà phê rang và cà phê hòa tan từ một số nước như Lào, Indonesia và Trung Quốc. Ngành cà phê được Nhà nước đặc biệt quan tâm xây dựng phát triển theo hướng hiện đại, đồng bộ và bền vững.



Hiện nay mỗi ha cà phê đầu tư trồng mới đến khi thu hoạch hết khoảng 150 triệu, đây là số vốn đầu tư khá lớn, tuy nhiên nếu so với loại cây công nghiệp khác như tiêu, cao su thì vốn đầu tư vẫn thấp hơn mặt khác cà phê là loại cây dễ trồng, nông dân có kinh nghiệm thâm canh, đầu ra ổn định đặc biệt là trong những năm qua giá cà phê luôn ở mức 40 triệu đồng/tấn. Chính vì lý do này mà thời gian qua người dân Tây Nguyên đã ồ ạt mở rộng diện tích, phát triển không theo quy hoạch khiến cho diện tích cà phê tại Tây Nguyên tăng mạnh, đến nay đã đạt xấp xỉ 500.000ha.



Từ năm 2013, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ra quyết định số 1729/QĐ-BNN-TCCB thành lập Ban điều phối Ngành hàng cà phê Việt Nam. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một ban điều phối ngành hàng nông sản có sự tham gia đại diện của các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp trong và ngoài nước, đặc biệt là có đại diện của người trồng cà phê, nhằm tăng cường hợp tác công tư, nâng cao giá trị của nông sản Việt Nam.



Đến năm 2014, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ký Quyết định số 3417/QĐ-BNN-TT phê duyệt Đề án “Phát triển ngành cà phê bền vững đến năm 2020”, với mục tiêu đến 2020, diện tích cà phê giữ ổn định ở mức 600 ngàn ha, tổng sản lượng hàng năm khoảng 1,6 triệu tấn/năm, giá trị sản lượng bình quân đạt 120 triệu đồng/ha, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt từ 3,8 – 4,2 tỷ USD/năm. Triển khai đề án, hy vọng cà phê Việt Nam không những đạt sản lượng cao mà còn được nâng cao về giá trị.
 


Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu càphê đứng thứ 2 thế giới. Tuy nhiên, quá trình sản xuất cào bằng, các loại càphê tốt, xấu đều được thu mua ngang giá nên đã dẫn đến tình trạng càphê kém chất lượng và giảm giá như hiện nay.

 
Theo ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, cả nước có hơn 650.000ha càphê, tập trrung chủ yếu ở các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Bình Phước…; trong đó, diện tích cần phải tái canh và ghép cải tạo để nâng cao chất lượng càphê là 200.000 ha.



Cho đến cuối năm 2015, các tỉnh Tây Nguyên và Bình Phước đã tái canh, ghép cải tạo được hơn 61.000ha. Tỉnh Lâm Đồng thực hiện hơn 22.000ha, Đắk Lắk hơn 15.000ha, Đắk Nông hơn 6.000ha, riêng Tổng công ty càphê Việt Nam thực hiện hơn 11.000ha.


 
Trong thời gian qua, Hiệp hội cà phê cacao Việt Nam đã hỗ trợ gần 20 tấn hạt giống và hơn 560.000 cây càphê vối lai cao sản TRS1 cho hàng ngàn hộ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã của 5 tỉnh Tây Nguyên. Riêng Công ty Nestle Việt Nam cho đến cuối năm 2015 cũng đã hỗ trợ 11 triệu cây càphê giống cho các hộ nông dân khu vực Tây Nguyên - ông Nguyễn Nam Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội càphê Cacao Việt Nam cho biết. Ngân hàng Thế giới (World bank) cũng có dự án hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam. Theo ông Chris Jackson, chuyên gia chính về phát triển nông thôn của Ngân hàng Thế giới, kinh phí của dự án này sẽ giúp cải thiện canh tác và tập quán canh tác, thúc đẩy kế hoạch tái cơ cấu nông nghiệp là 238 triệu USD. Dự án tập trung vào phát triển cây lúa và cây càphê. Một phần kinh phí sẽ hỗ trợ cho 62.000 hộ trồng càphê tại 12 huyện sản xuất càphê lớn nhất của 5 tỉnh Tây Nguyên.
 


Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, tái canh càphê sẽ giúp Việt Nam đẩy mạnh chất lượng càphê hơn nữa, theo kịp với tốc độ tái canh của các quốc gia xuất khẩu cạnh tranh với càphê Việt Nam hiện nay. Để việc tái canh thuận lợi hơn, phía ban điều phối cũng phối hợp với Tổ chức càphê thế giới (ICO) để học hỏi kỹ thuật tái canh, phổ biến cho các hộ nông dân sản xuất càphê.


 
Theo ông Lê Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), thương lái và doanh nghiệp phải thay đổi phương thức thương mại để thúc đẩy nhà nông hướng tới thu hoạch càphê theo đúng chất lượng mà doanh nghiệp yêu cầu.


 

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), xuất khẩu cà phê của Việt Nam niên vụ này tăng chủ yếu do sản lượng cao hơn dự kiến và nông dân xả bán lượng cà phê lưu kho.Xuất khẩu cà phê của Việt Nam - giảm 22% xuống còn 22,1 triệu bao niên vụ 2014-2015 - do giá cà phê toàn cầu giảm mạnh - dự đoán sẽ hồi phục lên 28,7 triệu bao trong niên vụ 2015-2016, cao hơn so với 27 triệu bao dự báo của USDA đưa ra trước đó.

 

Sau một năm đầy khó khăn do vấp phải sự cạnh tranh gay gắt và giá cà phê thế giới giảm mạnh trong niên vụ 2014-2015, xuất khẩu cà phê của Việt Nam dự đoán sẽ hồi phục trong niên vụ 2015-2015, USDA cho biết. Niên vụ mới sẽ chứng kiến Việt Nam - nước sản xuất cà phê Robusta lớn nhất thế giới - lại nổi lên là nguồn cung cấp lớn cà phê sau một vụ phần lớn Brazil lấn át. USDA cũng dự đoán tình trạng găm hàng của nông dân Việt Nam sẽ giảm mặc dù giá bán - theo số liệu của Reuters hôm thứ Ba 24/11 đạt 34.200-34.500 đồng/kg (1,52-1,53 USD) - vẫn thấp hơn nhiều so với kỳ vọng.



Nông dân cà phê Việt Nam đã phần nào thay đổi kỳ vọng sẽ có được mức giá 40.000 đồng/kg trước khi bán hàng cho thương lái, báo cáo của USDA cho biết. Sản lượng cà phê niên vụ 2015-2016 cũng được USDA dự đoán cao hơn so với các dự đoán trước đó của nhiều tổ chức khác, tăng 1,9 triệu bao lên 29,3 triệu cao - thậm chí cao hơn so với 28,6 triệu bao dự đoán của chính cơ quan này. Rabobank đã nâng dự báo sản lượng cà phê của Việt Nam niên vụ 2015-2016 thêm 1,9 triệu bao lên 28,4 triệu bao.



Các dự báo của USDA khá trái ngược với nhận định của Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (Vicofa) khi cho rằng sản lượng cà phê niên vụ 2015-2016 giảm 20% do tình trạng thời tiết khô hạn và tỷ lệ cây già cỗi tăng, kéo giảm sản lượng.



Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam cũng cảnh báo thời tiết khô hạn đã ảnh hưởng xấu đến 40.000 ha cà phê trên tổng diện tích trồng cà phê 655.000 ha.USDA cho rằng "bất chấp lượng mưa thấp hơn mức trung bình trong giai đoạn cây cà phê ra hoa hồi tháng 4 tại các tỉnh Tây Nguyên, nhưng nông dân vẫn có khả năng bù đắp lượng mưa thiếu hụt bằng các hoạt động tưới tiêu hiệu quả, vừa giúp nông dân tiết kiệm nước vừa giúp cây cà phê có đủ nước tưới cần thiết.



Kể cả Rabobank hôm 23/11 cũng cho biết, tuy thời tiết "rất khô nóng" trong thời kỳ cây cà phê ra hoa, song "việc sử dụng các biện pháp tưới tiêu hiệu quả có thể giảm tác động tiêu cực đối với sản lượng".