Để chính sách tái canh cà phê tiếp tục là động lực cho đồng bào vùng Tây Nguyên đột phá rất cần sự đồng hành của các tổ chức tín dụng mà nòng cốt là Ngân hàng NN – PTNT (Agribank). Ngoài ra cần sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, bộ ngành.

Agribank làm nòng cốt tổ chức tín dụng trong triển khai chính sách tái canh cà phê

Theo định hướng của Bộ NN - PTNT về phát triển ngành cà phê bền vững đến năm 2020, tổng diện tích trồng cà phê cả nước ổn định khoảng 600 nghìn ha. Trong đó vùng trọng điểm phát triển cà phê gồm 4 tỉnh Tây Nguyên với khoảng 530 nghìn ha (Đăk Lăk 190 nghìn ha, Lâm Đồng 150 nghìn ha, Gia Lai 75 nghìn ha, Đăk Nông 115 nghìn ha). Các vùng cà phê khác gồm 7 tỉnh, khoảng 70 nghìn ha (gồm Đồng Nai, Bình Phước, Kon Tum...).

Ngoài ra sẽ quy hoạch một số vùng cà phê chè chất lượng cao (cà phê nuôi chồn và cà phê hữu cơ) tại Lâm Đồng, Kon Tum, Sơn La, Điện Biên. Tuy nhiên theo thống kê thì đến nay, cả nước đã có khoảng 650 nghìn ha cà phê, được trồng ở 105 huyện của 22 tỉnh, thành phố, bao gồm 5 vùng sản xuất chính là Tây Nguyên (5 tỉnh, 53 huyện), Đông Nam bộ (6 tỉnh, 27 huyện), Nam Trung bộ (3 tỉnh, 4 huyện), Bắc Trung bộ (4 tỉnh, 8 huyện) và trung du miền núi phía Bắc (3 tỉnh, 12 huyện, thị xã).

Kế hoạch tái canh cà phê ở Tây Nguyên đến năm 2020 được Bộ NN – PTNT phê duyệt đề án ngày 21/10/2014 thể hiện rõ trồng và ghép cải tạo khoảng 120.000 ha cà phê trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, trong đó trồng tái canh khoảng 90.000 ha, ghép cải tạo khoảng 30.000 ha.

Theo đó, để thực hiện tái canh cho diện tích cà phê nêu trên cần khoảng 13 nghìn tỷ đồng cho nhân dân đủ sức đầu tư. Việc triển khai cho vay tái canh cà phê, cần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc vốn xuất phát chủ yêu từ những nguyên nhân khách quan.

Đối với các hộ trồng cà phê, đa số diện tích cây cà phê trồng sau năm 1990, năng suất, sản lượng đang còn cao, chưa có nhu cầu tái canh. Tại các tỉnh Tây Nguyên, các hộ nông dân trồng cà phê chưa mạnh dạn thực hiện tái canh cây cà phê vì đa số diện tích cà phê cần tái canh chủ yếu nằm ở các hộ dân độc canh cây cà phê, vườn cà phê là nguồn thu nhập chính của gia đình nhưng theo quy trình tái canh có 2 năm cải tạo đất và 3 năm kiến thiết, hộ nông dân bị gián đoạn thu nhập ít nhất 5 năm, ảnh hưởng đến đời sống của hộ nông dân.

Đồng bào Tây Nguyên mong chính sách này thông thoáng về thủ tục để thuận cho việc đầu tư

Một nguyên nhân khách quan khác đó là tài sản trên đất của nông dân (nhà cửa, vườn cà phê) chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, dẫn đến việc xác định giá trị tài sản bảo đảm và thực hiện hợp đồng thế chấp rất khó khăn. Bên cạnh đó, giá chuyển nhượng vườn cà phê thực tế rất cao nhưng khi xác định giá thế chấp thì tính theo giá đất nông nghiệp do UBND tỉnh công bố hằng năm, dẫn đến hệ luỵ là người nông dân không thể huy động được nguồn kinh phí cần thiết để thực hiện tái canh.

Cùng với đó, diện tích đất đủ điều kiện đất để trồng cải tạo 2 đến 3 năm (theo quy trình tái canh của Bộ NNPTNT) để trồng tái canh cà phê rất ít, chủ yếu các hộ nông dân tái canh theo kiểu cuốn chiếu, mỗi hộ gia đình tái canh một phần diện tích cà phê để đảm bảo thu nhập phục vụ cuộc sống và nguồn thu trả lãi ngân hàng chứ không thể tiến hành tái canh trên toàn bộ diện tích cà phê già cỗi. Điều này gây khó khăn trong việc xác định diện tích tái canh cây cà phê thực tế.

Đối với các Doanh nghiệp có nhu cầu tái canh cà phê số lượng rất lớn nhưng khó tiếp cận nhu cầu vốn vay do vốn tự có với các Doanh nghiệp Nhà nước thấp không đủ tham gia thực hiện dự án theo quy định; Các công ty cà phê vay vốn để trả lại phần tiền cho các hộ nông trường viên liên kết đã thực hiện tái canh cà phê thì không được hưởng chính sách cho vay tái canh cà phê (chỉ được áp dụng đối tượng cho vay bù đắp tài chính) nên không thể triển khai. Khó khăn khác liên quan đến việc tài sản bảo đảm chưa được cấp quyền sở hữu...

Vì vậy, để chương trình tái canh cà phê thực sự hiệu quả cùng với sự vào cuộc của ngành Ngân hàng, rất cần sự vào cuộc, sự hỗ trợ của địa phương cũng như các ngành các cấp trong việc hỗ trợ người dân các sinh kế ngắn hạn tạo nguồn thu trong giai đoạn tái canh cà phê.