Trước việc cơ quan giám sát an toàn thực phẩm (Bộ Nông nghiệp Mỹ) quyết định ban hành “Quy định cuối cùng” về việc thiết lập chương trình giám sát đối với các loài cá thuộc Bộ Siluriformes, trong đó có cá da trơn và cá tra của Việt Nam, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Cao Đức Phát khẳng định, đã có những biện pháp tháo gỡ, không làm ảnh hưởng, gián đoạn hoạt động xuất khẩu (XK) cá tra sang thị trường Mỹ.

Sẽ bị kiểm soát thế nào?

“Quy định cuối cùng” được triển khai theo yêu cầu của Luật Nông nghiệp 2014 của Mỹ và áp dụng đối với tất cả các loài cá thuộc bộ Siluriformes (bao gồm cá tra, cá basa của Việt Nam), nuôi trồng nội địa và nhập khẩu. Quy định này sẽ có hiệu lực bắt đầu từ tháng 3.2016, tức 90 ngày sau khi đăng Công báo liên bang.

Một trong những nội dung quan trọng của quy định này, đó là Mỹ sẽ áp dụng quy trình giám sát chặt chẽ từ khâu sản xuất (SX), chế biến đối với cá tra và cá basa của tất các nước XK vào Mỹ (trong đó có Việt Nam) theo tiêu chuẩn phải tương đương với tiêu chuẩn mà Mỹ đang áp dụng. Đồng thời, quy định mới cũng yêu cầu quy trình giám sát từ khâu SX, chế biến cá tra, cá basa phải tương tự như quy trình giám sát đối với thịt và sản phẩm thịt của Mỹ đang áp dụng.

Cùng với sự thay đổi này, Mỹ cũng sẽ thay đổi thẩm quyền giám sát các sản phẩm cá tra, cá basa (kể cả sản phẩm SX trong nước và sản phẩm nhập khẩu) từ FDA (Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm) như trước đây cho FSIS (Cục Kiểm dịch, Thanh tra An toàn thực phẩm).

Trong giai đoạn chuyển giao thẩm quyền giám sát của FDA cho FSIS, Mỹ sẽ có giai đoạn chuyển đổi trong vòng 18 tháng (tính từ tháng 3.2015). Theo đó, trước ngày 2.3.2016, các nước hiện đang XK sản phẩm cá tra, cá basa vào Mỹ, nếu có mong muốn tiếp tục XK cần phải cung cấp danh sách các cơ sở SX, kinh doanh hiện đang XK, cũng như các tài liệu chứng minh được XK cũng như tuân thủ theo những quy định nhập hiện hành của FDA.

Trong 18 tháng chuyển đổi, FSIS sẽ tiến hành tái giám sát và lấy mẫu ngẫu nhiên ít nhất 1 lần/quý tại cơ sở nhập khẩu của Mỹ để giám định về chủng loại cá cũng như dư lượng hóa chất có trong các lô hàng cá thuộc bộ Siluriformes nhập khẩu. Sau khi kết thúc thời gian chuyển đổi 18 tháng, các nước muốn tiếp tục XK phải nộp tiếp hồ sơ để Mỹ xem xét tiêu chuẩn tương đồng…

Sẽ thảo luận với phía Mỹ

Trước việc Mỹ thông qua “Quy định cuối cùng” áp dụng đối với cá da trơn (trong đó có sản phẩm XK của Việt Nam), Bộ trưởng Bộ NNPTNT Cao Đức Phát cho biết, đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn nghiên cứu kỹ các quy định của Mỹ, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp nhằm đảm bảo không để hoạt động XK bị gián đoạn.

“Quy định mới của Mỹ không chỉ áp dụng riêng cho Việt Nam, mà đối với tất cả các nước XK cá tra, cá basa vào nước này. Do thời gian Mỹ áp dụng quy định mới rất gấp, nên sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp XK, cũng như hệ thống quản lý nhà nước Việt Nam”- ông Phát cho biết. Theo ông Phát, trước mắt từ nay đến ngày 2.3.2016, Bộ NNPTNT phối hợp với Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) sẽ phải gửi cho Mỹ danh sách các doanh nghiệp có mong muốn tiếp tục XK cá tra, cá basa vào Mỹ, cũng như cung cấp các thông tin cho Mỹ về các hệ thống luật pháp, hệ thống quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong SX chế biến cá tra, cá basa của Việt Nam theo như yêu cầu của phía Mỹ.

Cũng theo ông Phát, kể từ tháng 3.2016, sẽ có khoảng thời gian chuyển tiếp 18 tháng. “Trong 18 tháng này, chúng ta sẽ phải cung cấp các tư liệu để chứng minh rằng Việt Nam có hệ thống quản lý đối với SX, chế biến cá da trơn tương đồng với Mỹ. Đây là quan ngại lớn, bởi hệ thống quản lý SX, chế biến cá da trơn của Việt Nam và Mỹ đang có nhiều sự khác biệt”- ông Phát nói.

Trả lời câu hỏi về việc, trong thời gian ngắn như trên, Việt Nam có thể chuyển đổi được sang hệ thống SX- kinh doanh tương đồng với tiêu chuẩn Mỹ, ông Phát cho biết: “Bộ NNPTNT đã yêu cầu các đơn vị chuyên môn rà soát, đối chiếu thật cụ thể. Chi tiết để xem giữa quy định của chúng ta đang áp dụng còn chỗ nào chưa phù hợp, chưa tương đồng, còn vênh nhau chỗ nào so với quy định mới của Mỹ để điều chỉnh. Nếu quy định, tiêu chuẩn nào còn vênh mà phù hợp với thông lệ quốc tế và có cơ sở khoa học, thì nhất định chúng ta sẽ phải có sự thay đổi điều chỉnh. Tuy nhiên, do thời gian mà Hoa Kỳ áp dụng quy định mới rất gấp nên Bộ NNPTNT cũng đã có những thảo luận trực tiếp với Bộ Nông nghiệp Mỹ nhằm tránh ảnh hưởng xấu tới hoạt động SX, XK”.