GS-TS Vương Đình Huệ cho biết: HTX trong nông nghiệp bao gồm HTX chuyên ngành và HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp. Cả nước có 19.800 HTX, trong đó có 10.339 HTX nông nghiệp; và trong số HTX nông nghiệp đó lại có tới 9.363 HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp (chiếm 92%). Phần lớn các HTX nông nghiệp mới chỉ cung cấp được các dịch vụ đầu vào cơ bản cho hoạt động sản xuất nông nghiệp, chỉ có 9% HTX cung cấp được dịch vụ đầu ra. Quy mô của tổ hợp tác, HTX còn nhỏ, công nghệ lạc hậu, trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý yếu. Đặc biệt, chất lượng, hiệu quả hoạt động và lợi nhuận của các HTX, tổ hợp tác còn thấp, chỉ 10% làm ăn có hiệu quả, khoảng 60-70% HTX hoạt động cầm chừng. Nhiều HTX vẫn chưa chuyển đổi theo quy định của Luật HTX 2012…

Số lượng các HTX hoạt động không hiệu quả chiếm số lượng rất lớn. Đâu là nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên?

Vậy theo ông, chúng ta phải làm thế nào để người nông dân thấy được sự cần thiết phải tham gia vào HTX và xây dựng HTX kiểu mới phát triển, hiệu quả hơn?

- Theo tôi HTX kiểu mới và HTX kiểu cũ khác nhau cả về tính chất, mục tiêu, sở hữu tài sản, cũng như mối quan hệ giữa thành viên trong HTX. Có 2 điểm then chốt nên phân biệt, HTX kiểu cũ là xã viên góp vốn vào HTX, lúc đó chỉ có quan hệ giữa HTX và xã viên, không còn tồn tại kinh tế hộ, tức là phủ định kinh tế hộ gia đình. Ở HTX cũ, tất cả các thành viên trong HTX đều cùng hưởng, chia sẻ lợi ích như nhau. Trong khi đó, HTX kiểu mới chỉ là những tổ chức trên cơ sở liên kết của cá nhân, hộ gia đình, cung cấp các dịch vụ đầu vào và dịch vụ đầu ra, các khâu của quá trình sản xuất, do đó không làm mất đi, hay triệt tiêu kinh tế hộ. Trong HTX kiểu mới, tài sản, vốn liếng, đất đai vẫn là thuộc về xã viên (nay là thành viên), HTX chỉ cung cấp dịch vụ đầu vào và đầu ra.

Hiệu quả kinh tế của HTX kiểu cũ và kiểu mới là khác nhau, HTX kiểu mới không chỉ đánh giá hiệu quả của các xã viên như thế nào mà còn đánh giá kinh tế tập thể làm gia tăng cái gì cho các hộ nông dân. Đó là những điểm khác biệt cơ bản của HTX kiểu mới và kiểu cũ. Từ vị thế của HTX, làm cho vị thế của thành viên và hộ gia đình, người nông dân có vị thế trong quan hệ liên kết 4 nhà kể cả đầu vào và đầu ra. Nếu từng hộ gia đình, từng thành viên không đủ tiềm lực, không đủ sức trong việc liên kết 4 nhà, thì HTX chính là tổ chức làm được những việc đó.

Theo GS, để phát triển, nâng cao hiệu quả các HTX nói chung và HTX nông nghiệp nói riêng trong thời gian tới cần thực hiện những giải pháp gì?

- Trong thời gian tới chúng ta cần thực hiện đồng bộ 7 nhóm giải pháp chính. Một, cần đổi mới nhận thức về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của kinh tế tập thể, HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Cụ thể, đó là nhận thức đúng đắn về HTX nông nghiệp kiểu mới (về tính chất, mục tiêu tổ chức, quan hệ giữa HTX và thành viên, tài sản chung, phân chia lợi nhuận).

Hai, cùng với việc chú trọng phát triển các HTX kiểu mới, cần thực hiện tốt việc chuyển đổi các HTX thành lập trước thời điểm có Luật HTX 2003. Cần rà soát, đánh giá lại, xác định rõ nguồn gốc tài sản hình thành, giải quyết dứt điểm nợ đọng kéo dài, xem xét lại xã viên thực sự có nhu cầu hợp tác sản xuất, tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ, góp vốn vào HTX, giảm bớt số thành viên sản xuất tự cấp, tự túc, nhu cầu hợp tác không cao.

Ba, thực thi các nhóm chính sách hỗ trợ, thúc đẩy để tạo lập môi trường cho các HTX kiểu mới phát triển. Tháo gỡ khó khăn đối với hệ thống chính sách về đất đai cho các HTX, chính sách tín dụng cho các mô hình, tập trung vào việc nâng định mức vay, đơn giản hóa thủ tục, hỗ trợ thủ tục cho vay; đồng thời phát huy vai trò của quỹ phát triển HTX, thực hiện các chính sách thu hút các cán bộ trẻ, có trình độ về làm việc tại các HTX…

Bốn, tiếp tục rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp luật, cơ chế chính sách phát triển HTX, nghiên cứu xây dựng ban hành nghị định riêng về HTX trong nông nghiệp. Tăng cường năng lực, hiệu lực bộ máy quản lý nhà nước từ T.Ư đến địa phương về kinh tế tập thể và HTX.

Năm, phải gắn việc chỉ đạo xây dựng HTX với chỉ đạo xây dựng nông thôn mới. Vai trò của các tổ hợp tác, HTX là thúc đẩy, tương trợ kinh tế hộ, phải gắn động lực phát triển kinh tế hộ vào các mô hình. Thay đổi các hình thức quản lý, cách thức ứng xử với các mô hình tổ hợp tác, HTX từ mệnh lệnh hành chính, cơ chế xin- cho sang các quan hệ hợp tác, đối tác.

Sáu, cần nêu cao trách nhiệm chính trị của các cấp ủy đảng, chính quyền, đặc biệt là người đứng đầu ở mỗi bộ, ban, ngành T.Ư, địa phương về HTX.

Bảy, đề cao vai trò, trách nhiệm của tổ chức Liên minh HTX, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, hiệp hội trong phát triển kinh tế tập thể.

Xin cảm ơn ông!