Nghiên cứu của các nhà khoa học cũng đã chứng minh: Nếu gieo mạ để cấy chỉ cần 30 - 35kg giống là có thể cấy đủ cho 1ha. Về mức sạ, thực tế thì bà con các tỉnh miền Bắc đã gieo chỉ có 40kg giống cho 1ha, có nơi gieo chưa đến 36kg giống cho 1ha mà vẫn đạt được năng suất cao. Ở các tỉnh miền Nam đã có trường hợp bà con ở Kiên Giang gieo sạ 70kg thóc mà năng suất cao hơn mức sạ 150kg...

Ở Sóc Trăng đã có thực tế gieo 50kg giống để cấy cho 1ha, thu lại năng suất cao hơn mức sạ 180kg. Dù là có nhiều thí nghiệm và thực nghiệm rộng như vậy, nhưng khi chương trình “Sản xuất lúa thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu” do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Cty CP Phân bón Bình điền (thương hiệu phân bón Đầu Trâu) tổ chức trong vụ HT 2016 tại ĐBSCL, thì khi thảo luận, dù bà con phấn khởi và tin tưởng, nhưng vẫn có nhiều ý kiến lo ngại, sợ lượng giống ít thì không đủ số bông để cho năng suất cao.

Bởi lẽ bà con đã quen sử dụng lượng giống gieo sạ cao đến mức 250 kg/ha từ lâu rồi. Dù rằng chương trình "1 phải 5 giảm" đã được bà con áp dụng từ lâu. Nhưng khi thực hiện bà con vẫn áp dụng phương pháp vừa làm vừa lắng nghe nên cho đến nay phần lớn lượng giống gieo sạ cũng chỉ mới dao động trong khoảng 120 - 150kg.

Còn nhiều trường hợp vẫn sử dụng lượng giống đến 180 - 200kg. Và cũng có trường hợp bà con mạnh dạn giảm xuống mức 100 kg/ha. Biết vậy nên Cty CP Phân bón Bình Điền đã biếu không lượng giống gieo sạ trong chương trình và cũng biếu cho bà con đủ cơ số phân trình diễn cho cả 13 tỉnh trong khu vực.

Để đánh giá giữa kỳ chương trình này tác giả có dịp đến thăm nhóm nông dân 5 hộ tham gia chương trình tại xã Thạnh Mỹ Tây, huyện Châu Phú, An Giang. Trong điều kiện thời tiết bình thường thì ở đây thu hoạch xong vụ ĐX là thu xếp sạ ngay vụ lúa HT. Nhưng do biến đổi khí hậu, hạn hán diễn ra khốc liệt nên các ruộng sản xuất và trình diễn đều phải sạ trễ lại.

Đến thăm khu ruộng của nông dân Từ Bá Đạt, nhóm trưởng của khu vực và đại diện cho mô hình của tỉnh An Giang. Ông Đạt gieo sạ ngày 24/5. Có thành viên đã sạ trước được sớm hơn 8 ngày. Nhìn chung lúa mọc xanh tốt và biểu hiện mật độ hơi dày, bà con cũng có nhận định như vậy. Trong mô hình, bà con mới bón phân đợt 1 mà mật độ cây đã báo hiệu là hơi dày.

Nông dân Huỳnh Văn Thục ở ấp Vĩnh Bình, cùng xã cho biết ông sạ 192kg giống/ha, còn ông Phạm Văn Thứ thì lại sạ 92 kg/ha, ông Trần Văn Sang thuộc mức trung bình cũng sạ 170 kg/ha. Khi hỏi các bác sạ như vậy có dày không thì được trả lời bằng nụ cười thân thiện.

Đoàn chúng tôi đến thăm nhóm nông dân ở xã Bắc Hòa, huyện Thạnh Hóa, đại diện cho mô hình của tỉnh Long An. Bắc Hòa ngày nay đã thay da đổi thịt, có điện, có đường giao thông đến tận thôn ấp. Tuy nhiên cũng vẫn còn có nới phải dùng xuồng để đến được từng nông hộ.

Ở đây bà con miền Bắc sống quây quần từ nhiều năm trước, nên các kỹ thuật mới hay công nghệ mới khi đến được với một người thì nhiều người khác đều bắt chước làm theo. Đồng ruộng được san bằng khá đẹp mắt không kém khu ruộng của bà con nông dân ở Tân Hiệp, Kiên Giang là mấy.

Đến thăm mô hình của nông dân Vũ Đình Toán ở ấp Hòa Hưng, xã Bắc Hòa. Ông Toán là người Nga Sơn, Thanh Hóa, đi bộ đội từ năm 1972, đến năm 1978 do trung đoàn giải thể, ông gặp gỡ người bạn đời quê ở miền Tây nên xin về đây tậu ruộng, lập gia đình và bám trụ mảnh đất này từ đó đến nay. Số đất tậu được sau khi chia lại cho các con, nay ông còn canh tác gần 5ha lúa. Ông cũng là nhóm trưởng của mô hình sản xuất lúa thông minh.

Khác với Mỹ Thạnh Tây, Châu Phú, ở đây do địa hình thấp, trũng nên có đủ nước vì vậy ruộng mô hình của ông sạ vào ngày 2/5. Khi chúng tôi đến thăm,cây lúa đã được 25 ngày tuổi, đã bón thúc đợt 2. Nhìn trà lúa sạ 80 kg/ha ai cũng bảo là dày. Các nông dân ngoài mô hình ai đến thăm cũng bảo mật độ lúa dày. Hỏi ra mới biết ở đây bà con từ lâu chỉ sạ 5 - 6 kg/công. Nghĩa là chỉ có 50 - 60 kg/ha. Hỏi cụ thể thì bằng chứng sạ thưa như vậy không thể đếm hết, ví dụ, ông Phạm Văn Khiêm sạ 5 kg/công. Còn mức 6 kg thì hỏi ai cũng làm như vậy.

Tôi không thể ghi lại hết danh sách của bà con đã áp dụng kỹ thuật sạ thưa như vậy vì ai cũng làm thế cả. Nhưng vì họ tham gia chương trình nên phải tuân thủ làm theo. Như vậy là yếu tố sạ thưa mức 80 kg/ha thì quá mới với nhiều nông dân các tỉnh miền Tây nhưng quá cũ với bà con xã Bắc Hòa là vựa lúa của tỉnh Long An.

Khi hỏi sạ thưa như vậy có ảnh hưởng đến số bông nhiều hay ít, thì bà con trả lời như các nhà khoa học đã giải thích. Những ruộng năng suất cao trên 9 tấn tươi đều có số bông dao động từ 400 - 600/m2. Với số bông này thì gieo sạ mật độ 50 kg/ha thừa sức để có, khi các kỹ thuật khác như phân bón, chế độ nước và trử cỏ, phòng ngừa sâu bệnh được thực hiện đúng theo hướng dẫn.