Hội thảo nhằm giới thiệu và đánh giá các công nghệ, thiết bị thu gom và xử lý rơm rạ để góp phần hạn chế việc đốt đồng làm tăng phát khí thải nhà kính, giảm thiểu nguy cơ gây ngộ độc hữu cơ trong canh tác lúa, khai thác sử dụng nguồn rơm nhằm năng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất lúa gạo tại ĐBSCL.

TS Phan Huy Thông (phải) cùng các đại biểu khảo sát thiết bị thu gom rơm tại Viện Lúa ĐBSCL. Ảnh C.L

Ứng dụng cơ giới hóa trong thu gom rơm

Với sản lượng trên 20 triệu tấn lúa/năm, mỗi năm ĐBSCL có khoảng 20 triệu tấn rơm, rạ. Hiện nay có đến 90% diện tích lúa vùng ĐBSCL được thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp. Cùng với sự phát triển nhanh về số lượng máy gặt đập liên hợp trong thu hoạch lúa thì lượng rơm, rạ được thu gom giảm đáng kể mà lý do chính là công thu gom tăng cao (do phải thu gom rơm trên khắp mặt ruộng).
 

Trong khi đó, theo Cục Chế biến nông, lâm, thủy sản và nghề muối, từ năm 2013 trở về trước ở ĐBSCL có trên 80% lượng rơm được đốt và vùi rơm trên đồng ruộng, tùy thuộc vào mùa vụ (vụ đông xuân tỷ lệ đốt rơm cao nhất), còn lại là bán rơm, cho rơm trên đồng. Rơm, rạ bị đốt cháy vừa lãng phí nguồn năng lượng lớn, vừa ảnh hưởng xấu đến môi trường.
 

Xuất phát từ thực tế và nhu cầu sử dụng thì việc thu gom rơm bằng thủ công không đáp ứng được nhu cầu nên đã thúc đẩy một số doanh nghiệp nhập những loại máy cuộn rơm. Đồng thời, do thị trường kinh doanh rơm đã hình thành và nông dân đã nhận thấy lợi ích tận dụng nguồn rơm nên một số công ty và cơ sở cơ khí nội địa đã đi vào nghiên cứu và chế tạo những máy thu gom rơm với những tính năng phù hợp với điều kiện ở Việt Nam.
 

Hiện nay, vùng ĐBSCL có khoảng 10 cơ sở chế tạo, kinh doanh máy cuộn rơm trong và ngoài nước sản xuất, trong đó tập trung ở 2 loại máy: Máy cuộn rơm liên hợp với máy kéo và máy cuộn rơm tự hành. Ứng dụng cơ giới hóa trong thu gom rơm không chỉ mang lại lợi ích qua việc giảm được chi phí thu gom mà còn tạo điều kiện tăng thu nhập từ việc sử dụng rơm cho những mục đích khác như chăn nuôi, trồng nấm rơm, phủ gốc cây hoa màu.
 

Khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên rơm, rạ

TS Phan Huy Thông – Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, nhấn mạnh: Hội thảo sẽ cung cấp cho nông dân, người sản xuất những thông tin về giải pháp công nghệ, tiến bộ kỹ thuật mới trong việc thu gom và xử lý rơm rạ sau khi thu hoạch. Đồng thời, cũng là dịp để các nhà quản lý, doanh nghiệp chia sẻ trao đổi với bà con nông dân những biện pháp áp dụng thu gom và chế biến rơm, rạ nhằm mang lại hiệu quả cao trong sản xuất lúa.

Đồng thời, TS Phan Huy Thông cũng cho rằng, rơm rạ sẽ trở thành nguồn tài nguyên quý nếu chúng ta biết cách khai thác, sử dụng có hiệu quả.

“Từ 3 tấn rơm (của 1ha lúa) trong 3 năm sẽ đóng góp cùng với các nguyên liệu khác tạo thành 200kg thịt bò, với giá bán 220.000 đồng/kg, tổng giá trị khoảng 44 triệu đồng. 3 tấn rơm đem lại lợi nhuận từ 4,5-5,5 triệu đồng từ việc trồng nấm rơm, trong khoảng 1 tháng sau vụ thu hoạch lúa và lặp lại một lần nữa với vụ thu hoạch thứ 2. Với 3 tấn rơm có thể sản xuất ra 1.000kWh điện, với gia bán 1.800 đồng/kWh, tổng doanh thu khoảng 1,8 triệu đồng” - TS Phan Hiếu Hiền (Trường Đại học Nông lâm TP.Hồ Chí Minh) phân tích.
 

Đề cập đến phương pháp xử lý rơm, rạ tại chỗ sau thu hoạch bằng chế phẩm sinh học, các đại biểu cho rằng đây là cách làm đơn giản, dễ thực hiện, không tăng công lao động, chi phí mua chế phẩm phù hợp với điều kiện sản xuất lúa hiện nay, đồng thời góp phần sản xuất bền vững, an toàn sản phẩm và hạn chế ảnh hưởng xấu đến môi trường.
TS Lưu Hồng Mẫn – Phó Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, thông tin: Nếu nguồn rơm hữu cơ được bón trả liên tục cho đất canh tác lúa, chúng ta có thể tiết kiệm được từ 40-60% phân hóa học NPK theo mức khuyến cáo mà vẫn đảm bảo được năng suất lúa. Đồng thời, khi bón liên tục rơm hữu cơ và bón giảm lượng phân hóa học thì cây lúa ít bị nhiễm bệnh hơn so với chỉ bón hoàn toàn phân hóa học.