Trồng sâm dây (Hồng Đẳng Sâm) ở huyện Kon Plông. Ảnh: VGP/Trầm Hương

Ngoài khí hậu thiên nhiên ưu đãi, đất ở Kon Tum cũng có những đặc trưng riêng. Kon Tum có tới 17 loại đất chính cùng cấu trúc địa chất có hàng loạt các loại khoáng chất như sắt, crôm, vàng, nguyên liệu chịu lửa, đá quý, bán quý, kim loại phóng xạ, đất hiếm…

Vì vậy, dược liệu trồng tại Kon Tum hơn hẳn dược liệu cùng loại trồng nơi khác như: Nghệ vàng, Địa liền, Sa nhân, Gừng,…và cả các cây tinh dầu đang có nhu cầu cao trên thị trường như: Hương nhu trắng, Sả, Trà tiên…, đặc biệt là Sâm Ngọc Linh, Bảy lá một hoa, Đảng sâm (Sâm dây), Lan Kim tuyến (Cỏ nhung), Lan Một lá.

Kết quả điều tra của Viện Dược liệu-Bộ Y tế cùng với Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Y tế  cho biết,  trên địa bàn tỉnh Kon Tum có 853 loài cây thuốc và nấm làm thuốc, 30/853 loài cây thuốc có nhu cầu lớn cho thị trường và khoảng 25 loài cây thuốc được trồng, sử dụng nhiều trong các cơ sở khám chữa bệnh, có giá trị chữa bệnh và kinh tế cao như: Cây sâm Ngọc Linh, Đảng sâm (Hồng Đảng sâm), Đương quy, Ngũ vị tử và một số loài khác. Đáng chú ý là có một số cây thuốc mang tính đặc trưng riêng của người bản địa Kon Tum như Prác, Tà liền chuông, Gừng lúa… Ngoài ra, còn nhiều loại cây dược liệu khác được nhân dân sử dụng trị bệnh chưa được định danh.

Thời gian qua, chính quyền tỉnh Kon Tum luôn quan tâm và đã có nhiều văn bản chỉ đạo, điều hành công tác bảo tồn và phát triển cây thuốc; có cơ chế, chính sách ưu đãi cho các tổ chức, cá nhân tham gia trồng và phát triển cây thuốc như: Miễn tiền thuê đất, cho vay vốn ưu đãi, hỗ trợ giống và hướng dẫn kỹ thuật trồng cây thuốc; đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật cho công tác quản lý bảo vệ rừng, bảo vệ nguồn dược liệu; việc phối kết hợp giữa lực lượng kiểm lâm với các lực lượng quân đội, công an, dân quân tự vệ ngày càng chặt chẽ hơn; cơ chế chính sách thu hút các tổ chức cá nhân nuôi trồng dược liệu luôn được quan tâm.

Năm 2012, tỉnh đã đưa Bệnh viện Y học cổ truyền  vào hoạt động, đồng thời quan tâm phát triển Khoa Y học cổ truyền của các trung tâm y tế huyện, từng bước đưa nhiều dược liệu quý vào chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Ngoài ra, UBND tỉnh đã tạo mọi điều kiện cho các doanh nghiệp, người dân triển khai các dự án, đề án, đề tài nghiên cứu trồng cây thuốc. Hiện nay, Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Kon Tum đã trồng được khoảng 300 ha sâm Ngọc Linh và đang  tiếp tục mở rộng diện tích trồng phát triển cây Sâm Ngọc Linh dự kiến đến năm 2020 đạt khoảng 500 ha. Để phát huy giá trị sâm Ngọc Linh và nâng cao chuổi giá trị gia tăng, Công ty đang tiếp tục đầu tư khu chế biến sâm Ngọc Linh tại huyện Đăk Tô.

Trong khi đó, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đăk Tô trồng được 13,1 ha sâm Ngọc Linh, và xây dựng Trung tâm Bảo tồn phát triển nguồn gene sâm Ngọc Linh nhằm cung cấp giống sâm Ngọc Linh để mở rộng diện tích trồng trong thời gian tới. Không những vậy, Công ty còn phối hợp với người dân tại các xã Măng Ri, Ngọc Lây, Ngọc Yêu huyện Tu Mơ Rông mở rộng diện tích trồng sâm Ngọc Linh nhằm phát triển kinh tế vùng, tạo nguồn thu nhập cho người dân.

Tuy nhiên, việc phát triển vùng trồng dược liệu ở tỉnh Kon Tum còn mang tính tự phát, nhỏ lẻ; việc nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ trong sản xuất giống; xây dựng tiêu chuẩn chất lượng giống chưa được quan tâm đúng mức, kỹ thuật trồng trọt, chăm sóc và chế biến sau thu hoạch chưa được chuẩn hóa, ít có sự tham gia của nhà khoa học mà mới chỉ dừng lại ở kinh nghiệm cá nhân...

Bên cạnh đó, chưa có sự liên kết vùng trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ dược liệu; các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh dược liệu đóng trên địa bàn ít quan tâm đầu tư các cơ sở vật chất, trang thiết bị, dụng cụ chế biến và bảo quản nên khả năng cạnh tranh tiêu thụ dược liệu rất hạn chế.

Để phát huy tiềm năng, lợi thế, trong thời gian tới, tỉnh Kon Tum đang xây dựng Đề án Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu từ nay đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Đồng thời, xây dựng một số vùng trồng các loài cây thuốc đang có nhu cầu lớn theo điều kiện sinh thái và địa lý phù hợp và triển khai trồng các loài cây thuốc theo tiêu chuẩn GAP; xây dựng Bộ Dược liệu chuẩn về chất lượng;

Đồng thời, tổ chức đào tạo, tập huấn cho các doanh nghiệp, các hộ nông dân về kỹ thuật trồng, thu hái, chế biến bảo quản nhằm bảo đảm chất lượng dược liệu; có cơ chế, chính sách phù hợp để phát triển dược liệu, như: Hỗ trợ đầu tư về vốn, cơ sở vật chất, miễn giảm thuế, hỗ trợ giống, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra đánh giá nguồn gốc, chất lượng dược liệu.

Với hướng đi này, trong tương lai không xa Kon Tum sẽ phát huy được tiềm năng các cây dược liệu quý, không chỉ tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương mà còn tạo cơ hội cho người dân tăng thu nhập và  cải thiện việc chăm sóc sức khỏe.