Tắc vì chỉ có một điểm thông quan

Những ngày này, ngay từ con đường vào cửa khẩu Bản Vược đang có hàng trăm xe hàng ùn ứ chờ thông quan xuất khẩu, trong đó chủ yếu là mặt hàng gạo. Bà Nguyễn Thị Bích Vượng – Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Xuất nhập khẩu Hưng Thịnh (Lào Cai) - đơn vị chuyên xuất khẩu các mặt hàng nông sản sang TQ cho biết: “Các mặt hàng như gạo, đường, cao su, ngô… phía TQ rất cần, người ta còn thiếu trầm trọng trong khi các doanh nghiệp lại không xuất được do chủ yếu các mặt hàng này chỉ đi qua cửa khẩu phụ ở Bát Xát. Mỗi một đơn vị chỉ có 20-30 cái thuyền, tất cả các doanh nghiệp dồn hết hàng vào cửa khẩu này, từ gạo, cao su, đường… cộng thêm mùa nước cạn do sản xuất thuỷ điện chặn hết nên hàng nông sản xuất khẩu thường xuyên bị ách tắc” - bà Vượng nói.

Cũng theo bà Vượng, trước đây mỗi ngày doanh nghiệp của bà có thể xuất khẩu cho đối tác TQ khoảng 1.000 tấn nông sản các loại, nhưng hiện tại do phải “xếp hàng” chờ đến lượt nên giảm xuống chỉ còn 200 – 300 tấn/ngày. Số lượng hàng hoá còn lại, do đã ký với nhà cung cấp nên vẫn phải nhập về, cất vào kho, từ đó làm tăng thêm chi phí sang xe, chi phí lưu kho…

Giống bà Vượng, bà Nguyễn Thị Nguyệt- Giám đốc Công ty TNHH Nghĩa Anh (Lào Cai) mới đây còn xuống tận Hà Nội đề nghị với Bộ trưởng Bộ NNPTNT và các bộ, ngành liên quan cần có giải pháp tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu nông sản. “Hiện tiềm năng xuất khẩu nông sản sang TQ còn rất lớn, bởi đây là thị trường dễ tính, dân số đông và có nhu cầu cao đối với các mặt hàng nông sản. Để đẩy mạnh xuất khẩu, tôi để xuất phải mở tối đa 4 điểm thông quan nữa nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp” - bà Nguyệt nói.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện ở Lào Cai chỉ có một điểm thông quan chủ yếu cho các mặt hàng nông sản là ở khu vực thuộc huyện Bát Xát. Theo quy định của các cơ quan chức năng, khu vực này được coi là cửa khẩu phụ, nhưng do vào mùa khô, mực nước xuống thấp nên việc vận chuyển hàng gặp rất nhiều khó khăn. Do điểm thông quan bị quá tải, ách tắc nên những xe gạo từ khắp nơi về đến Lào Cai được tập kết vào kho, chờ đợi đến lượt xuất khẩu.

Nhiều nghịch lý ở các cửa khẩu

Theo ghi nhận của chúng tôi, một nghịch lý đang xảy ra là trong khi con đường xuất khẩu tiểu ngạch bị ùn ứ, thì ở cửa khẩu quốc tế Đường bộ II Kim Thành – nơi được UBND tỉnh Lào Cai đầu tư bài bản nhằm phục vụ tốt nhất cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá chính ngạch, lại đang rất yên ắng, thưa thớt. Hiện đường cao tốc Hà Nội – Lào Cai đã thông xe, các doanh nghiệp có thể chở hàng thẳng tới cửa khẩu, nhưng theo các cơ quan chức năng ở cửa khẩu này cho biết, trung bình, mỗi ngày chỉ còn khoảng 100 – 150 xe hàng qua đây.

Lý giải nguyên nhân trên, bà Vượng cho biết, hiện hàng rào thuế quan của nước ta với TQ không đồng nhất. Hàng nông sản của TQ xuất sang thì thuế suất bằng 0%, trong khi hàng Việt Nam xuất sang lại bị đánh thuế cao như gạo là 17%, đường 60%, ngô có thời điểm lên tới 80%, nên bản thân doanh nghiệp bên họ nếu đi cửa khẩu chính cũng không còn lãi để mà đón hàng. Còn ông Phạm Ngọc Thạch– Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lào Cai lý giải, xuất khẩu qua cửa khẩu chính liên quan đến các hợp đồng giữa doanh nghiệp Việt Nam - TQ, do đó phía TQ cũng kiểm tra ngặt nghèo hơn về mặt chất lượng…

Trước thực trạng khó khăn của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, mới đây UBND tỉnh Lào Cai đã tổ chức hội nghị gặp mặt các doanh nghiệp để nắm bắt thông tin. Theo nhận định của Sở Công Thương Lào Cai, nguyên nhân là do hành lang pháp lý điều chỉnh hoạt động thương mại biên giới giữa 2 nước Việt Nam – TQ còn nhiều khác biệt, chưa thực sự đối đẳng. Trừ 2 cặp cửa khẩu quốc tế Lào Cai - Hà Khẩu (đường bộ và đường sắt), các cửa khẩu phụ chưa có sự thoả thuận chính thức với phía TQ, nên phía bạn chưa công nhận cửa khẩu (chỉ coi là lối mở, lối mòn), chỉ bố trí lực lượng biên phòng làm việc. Do vậy, các hoạt động xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu phụ gặp rất nhiều khó khăn khi phía bạn tăng cường quản lý biên giới.