Muốn phát triển lâu dài và ổn định ngành chăn nuôi, cần tập trung sản xuất theo tín hiệu thị trường

Sở dĩ có tình trạng này là do tốc độ tăng đàn lợn của năm 2015 và năm 2016 từ 3,7-4,7%/năm là quá cao so với mức tăng trung bình từ 1,5-2%/năm của giai đoạn 2010 và 2014. Sản lượng lợn hơi cũng tăng cao, năm 2016 tăng xấp xỉ 5% so với cùng kỳ năm 2015 là con số tăng cao nhất từ 5 năm trở lại đây.


Trong khi đó, nhu cầu thịt lợn của thị trường nội địa không tăng do chịu chi phối của các mặt hàng thực phẩm khác như: Gia cầm, thịt gia súc ăn cỏ và thủy sản. Chưa kể, xuất khẩu heo hơi giảm đột ngột vào cuối năm 2016 và 2017 là yếu tố gây tâm lý bất ổn cho thị trường thịt lợn trong nước. Thực tế, nếu so với giá lợn hơi của Thái Lan và Trung Quốc hoặc giá trung bình lợn hơi trong nước hằng năm, người chăn nuôi Việt Nam đã thiệt từ 15.000-25.000 đồng/kg trong giai đoạn từ tháng 10-2016 đến tháng 6-2017.


Trước thực trạng này, các cấp ngành đã khẩn trương triển khai Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và hưởng ứng lời kêu gọi tháo gỡ khó khăn cho người chăn nuôi do Bộ Nông nghiệp và PTNT phát động đã có những kết quả tích cực. Cụ thể, giảm 500.000 lợn nái, chiếm 20% tổng đàn lợn nái của cả nước; hàng trăm nghìn tấn thịt lợn được tiêu thụ. Sau 3 tháng triển khai, giá lợn hơi đã tăng thêm 5.000 - 7.000 đồng/kg, với mức tăng này giúp người chăn nuôi giảm thua lỗ 1.500 - 2.000 tỷ đồng/tháng. Mặc dù là giải pháp tình thế nhưng việc “giải cứu” thời điểm đầu tháng 5 vừa qua đã giúp người chăn nuôi vượt qua “cơn bão giá”.


Nguyên nhân chủ yếu là do chăn nuôi tự phát, không theo tín hiệu thị trường, phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc khiến nhiều hộ chăn nuôi lợn thua lỗ nặng. Đơn cử như anh Lê Huy Mạnh, ở đội 12, xã Ngọc Lũ, Bình Lục, Hà Nam, hộ chăn nuôi lợn có thâm niên 10 năm, chia sẻ: Giá bắt đầu giảm từ tháng 9/2016, từ 56.000 đồng/kg lợn hơi xuống còn 47.000 đồng/kg, đến tháng 2/2017, giá lợn hơi tiếp tục tụt dốc, xuống 22.000 đồng/kg, và chạm đáy 15.000 đồng/kg vào tháng 3/2017. Với giá bán như vậy, mỗi con lợn gia đình anh thua lỗ 3-4 triệu đồng.


Từ hơn 1.000 con lợn, hiện trong chuồng trại của anh Mạnh chỉ còn 400 con. Cơn khủng hoảng đi qua, gia đình anh lỗ khoảng 1,7-1,8 tỷ đồng. Một nguyên nhân nữa dẫn đến tình trạng giảm giá sâu và bất thường đối với mặt hàng thịt lợn trong nước do đàn nái tăng cao bất thường vào năm 2015 và nhất là năm 2016. Cùng với tăng năng suất chăn nuôi đã làm nguồn cung thịt lợn trong nước tăng cao. Trong khi đó, nhu cầu thịt lợn của thị trường nội địa không tăng do chịu chi phối của các mặt hàng thực phẩm khác như: Gia cầm, thịt gia súc ăn cỏ và thủy sản.


Mặc dù con giống hiện đã được cải thiện ngang bằng với các nước phát triển trong khu vực; thức ăn chăn nuôi đứng thứ nhất trong khu vực với sản lượng 31 triệu tấn/năm; công nghệ, quy trình luôn được nâng cao nhưng ngành chăn nuôi mới chỉ làm tốt khâu thúc đẩy sản xuất. Khâu chế biến và thị trường vẫn còn yếu, trong khi đây là khâu rất quan trọng.


Theo các chuyên gia, giải cứu chỉ là giải pháp tình thế, về lâu dài, để ổn định thị trường và phát triển, ngành chăn nuôi lợn cần sản xuất theo tín hiệu thị trường. Trong đó, cân đối cung cầu, cải tạo đàn lợn nái theo hướng nâng cao chất lượng; giảm giá thành và nâng cao giá trị bằng công nghệ chế biến. Song song đó ngành chăn nuôi lợn phải chú trọng đến sản xuất chuỗi giá trị.


Liên kết theo chuỗi giá trị là giải pháp quan trọng và bền vững cho ngành chăn nuôi. Cần đề cao vai trò của các doanh nghiệp đầu tàu, khuyến khích cho các doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia phát triển chuỗi. Nhất là tuyên truyền cho nông dân về tầm quan trọng và sự cần thiết chuỗi giá trị trong chăn nuôi. Bởi nông dân đang sản xuất tự do, không cần biết là chăn nuôi ra sẽ bán đi đâu.


Thêm vào đó, phải nhận dạng lại ngành chăn nuôi trong bối cảnh mới. Một là sức sản xuất hiện nay cung vượt cầu, thứ hai là nhu cầu và khả năng tổ chức lại thị trường.


Mặt khác, cần cơ cấu lại ngành hàng chăn nuôi lợn theo hướng: Sản xuất công nghiệp tập trung hạ giá thành, sử dụng con giống, thức ăn, áp dụng quản trị tốt; đồng thời, cần đẩy nhanh chăn nuôi hữu cơ theo hướng các sản phẩm lợn đặc sản.